Dende o movemento de Vivenda e outros moitos colectivos, vimos pelexado durante anos a pé de rúa para lograr unha lei que garantise o Dereito á Vivenda en todo o estado. A primeira Lei polo Dereito á Vivenda que se aproba hoxe non é esa Lei, xa que a vivenda seguirá funcionando como un ben de mercado co que especular, en lugar de garantirse como un dereito ao alcance de todas as persoas.
Fronte ás necesidades reais e urxentes da xente, impuxéronse as presións do período electoral así como as dos fondos de investimento e as patronais inmobiliarias, e o resultado é unha Lei que non ofrece unha alternativa aos desafiuzamentos, nin garante alugueiros alcanzables nin asegura a protección dun teito ás persoas sen fogar, e cuxas medidas máis destacables consisten en vantaxes fiscais para os propietarios e unha regulación de alugueiros enche de carencias que dificilmente terá o efecto de baixar de forma efectiva os prezos dos mesmos. Non se teñen en conta nin a subida de tipos de interese, nin as elevadísimas cifras de demandantes de vivenda, onde existen, nin as miles de familias ameazadas de non renovación dos seus contratos… etc. etc. etc.
Tras anos de presión e esforzo, a nosa iniciativa logrou o 30 de setembro de 2021, avalados por 9 formacións políticas do Congreso, rexistrar o noso propio texto de lei que si garantida o exercicio do dereito á vivenda, e cuxa toma en consideración foi rapidamente rexeitada polo PSOE.
Hoxe, froito desa potente loita, dáse un paso adiante e as Administracións empezan a recoñecen o valor social da vivenda. Pero, por desgraza, o dereito á mesma segue sen estar garantido. Por iso, somos realistas ao recoñecer que o paso é ínfimamente máis curto do que podía e debía ser, e do que terminará sendo. Por iso, e moito máis, temos claro que a nosa loita non acaba aquí e será aínda máis forte a partir de agora. É o movemento de vivenda o que nos trouxo ata este día, e é o movemento de vivenda o que seguirá conquistando dereitos á parte de defender os que xa fomos gañando.
A continuación, imos detallar 5 aspectos concretos da lei que nos preocupan especialmente:
1.- Dereito á Vivenda. – O Goberno e os seus socios ignoraron o recente informe dos relatores de Nacións Unidas de Vivenda e Pobreza Extrema sobre o Proxecto de Lei (OL ESP 1/2023) que sinalaba que “O proxecto de lei non consagra o dereito a unha vivenda adecuada como un dereito humano de todas as persoas» e que “consagrar un dereito na lexislación nacional só ten un valor limitado se as persoas non teñen acceso á xustiza e recursos efectivos cando poden ser denegados ou violados.” A lei non incluíu ningunha posibilidade de recursos administrativos nin xudiciais para o seu cumprimento, polo que o exercicio do Dereito non queda realmente protexido. Calquera pode recibir unha demanda para desafiuzamento, pero ninguén pode demandar ao Poder Público que corresponda para que lle facilite unha vivenda.
2. – Desafiuzamentos. – Tamén neste aspecto ignóranse as principais demandas das nosas organizacións e o Informe de Nacións Unidas. Unicamente inclúense medidas que alongarán os procedementos xudiciais, pero non se garante a alternativa habitacional para as persoas vulnerables vítimas de desafiuzamentos. Desde a Iniciativa, pedimos a inclusión da obrigación a grandes garfos, de ofrecer alugueiro social a persoas vulnerables, pero o Goberno e os seus socios non o quixeron ter en conta. Nos anos 21 e 22, a pesar do escudo social, executáronse 79.628 desafiuzamentos. Preocúpannos enormemente os máis de 52.826 procedementos de execución hipotecaria que se atopan en curso nos xulgados e que poden acabar en desafiuzamentos; tamén a falta regularización adecuada de ocupacións e de previsión #ante o fin moratoria 15/05/24 a miles de familias, e sen asumir a responsabilidade limitada e a inembargabilidad da vivenda habitual.
Tampouco a lei ten en conta que, para que unha vivenda poida ter a consideración de “digna e adecuada” ha de ter garantido o acceso ás subministracións básicas de auga, gas, electricidade e telecomunicacións.
3. – Alugueiros. – Na regulación pactada exponse un enfoque que propón conxelar prezos a nivel xeral e obrigar a baixar prezos no caso dos grandes garfos. Isto non é tan só un retroceso respecto a o que se gañou coa Lei de Regulación catalá, unha lei efectiva e de aplicación universal que obrigaba a conter e baixar prezos para todos os alugueiros sen importar o tipo de garfo, senón que tampouco é unha medida da cal se vai a poder beneficiar todo o conxunto da poboación. O Goberno hoxe fallou no seu labor de garantir o acceso a un alugueiro alcanzable e estable para todo o territorio, ao aprobar unha ferramenta de regulación de prezos por primeira vez en 40 anos, pero só para aquelas Comunidades Autónomas que así o decreten.
Ademais, a regulación de alugueiros aprobada na lei ten serios defectos que desvirtúan a súa intención e fana inefectiva: está chea de buracos postos intencionalmente polos partidos para protexer os intereses da patronal inmobiliaria e permitir que os arrendadores poidan continuar subindo os prezos do alugueiro. En primeiro lugar, a regulación nas áreas tensionadas deixa fóra aos alugueiros turísticos e de tempada, polo que os arrendadores que queiran saltarse a lei poderán desviar a oferta de alugueiro residencial a alugueiro de tempada sen ningunha sanción, tensionando aínda máis o mercado. En segundo lugar, nas vivendas con prezo regulado, lonxe de asegurar a conxelación dos prezos respecto ao contrato anterior, poderanse facer subidas encubertas de ata o 10% alegando simples melloras na accesibilidade ou incorporando novos gastos como o IBI. Por último, deben sumarse as subidas interanuais vinculadas á inflación, que están permitidas ata o 2% e o 3% respectivamente durante os dous próximos anos e que non garante ningún outro límite a partir do 2025, a pesar de que xa estamos en máximos históricos en canto ao prezo de vivenda en cidades como Madrid e Barcelona.
Con todo, aínda que sexan insuficientes, hai certos avances que recoñecemos como vitorias da nosa loita e organización. O máis significativo é que se puxo fin á estafa das inmobiliarias: os inquilinos xa non deberán pagar uns honorarios inxustos, posto que a lei recoñece que as inmobiliarias non son meras intermediarias, senón que traballan para os rentistas e en contra dos intereses dos inquilinos, garantindo altos rendementos dos seus activos inmobiliarios. Os honorarios supoñían non soamente un roubo senón unha barreira moi importante de acceso á vivenda para moitas persoas da que por fin nos logramos librar grazas á loita colectiva. Así mesmo, presionamos para baixar o criterio de gran garfo de 10 a 5 inmobles, naquelas Comunidades Autónomas que así o decidan. Todas as obrigacións que, a partir deste intre, establézanse sobre os grandes garfos, afectarán a un número maior de rentistas e, por tanto, tamén beneficiarán a un maior número de inquilinos.
4.- Parque Público. – Aínda que saudamos as promesas dirixidas a corresponsabilizar ás Administracións no acceso á vivenda, e que rompen coas terribles políticas de dereitas que nos deixaron nesta situación, temos que dicir que o Proxecto de Lei carece dunha elemental planificación do Parque Público e da correspondente memoria económica. Este baleiro é respondido parcialmente o presidente Sánchez cun anuncio de 113.000 vivendas (50.000 Sareb + 43.000 fondos europeos + 20.000 en chans de Defensa e a través de SEPES.
En todo caso, o exiguo parque público actual, do 1,6% das vivendas principais, esixe a construción de 1.391.783 vivendas se se quere chegar á media europea do 9,3% de vivendas principais, segundo datos do Eurostat recolleitos polo Observatorio da Vivenda do Ministerio de Transportes; en todo caso.
Para facer efectivo o dereito á vivenda a todo o territorio do Estado, pedimos nas nosas achegas que os municipios con demanda residencial acreditada superior á media do Estado deben dispoñer, no prazo de 20 anos, dun parque mínimo de vivendas destinadas a políticas sociais do 20% respecto ao total de vivendas principais existentes.
Parque Público e emerxencia habitacional
Por outra banda, o parque público, a pesar das recentes promesas, non vai permitir dar xa alternativa habitacional #ante os desafiuzamentos e enfrontar a enorme emerxencia habitacional:
· De feito, as 43.000 vivendas de fondos europeos financiadas co ICO e as 15.000 en chans da SAREB han de ser construídas e só poderán ser útiles en 5/10 ano, ao igual ultímalas 20.000 anunciadas
· Por outra banda, as 14.000 vivendas da SAREB nas que viven agora, servirán —e é moi importante— para non aumentar a emerxencia das mesmas, debéndose asinar con gran urxencia contratos de alugueiro pendentes, retirar procedementos xudiciais inxustos, atopar alternativas a falta de pagamentos e regularizar de ocupacións de boa fe.
· Pero das 21.000 de venda a CCAA e Concellos, só vaise a dispoñer da metade se se mantén a proporcionalidade utilizada en diferentes CCAA (unhas inhabitables, outras en zonas sen demanda ou cunha rehabilitación moi cara). Ademais, é unha quimera e un absurdo pretender que se endebeden máis as CCAA e Concellos ao obrigar a recomprarnos nosas propias vivendas, as de peor saída mercantil, cuxa débeda de 35.000 millóns está xa avalada con diñeiro público
Preocúpanos que a xestión do proceso estea en mans de dous grandes fondos de capital risco Blackstone (Aliseda/Anticipa) e KKR (Hipoges) e de Lone Star (Servihabitat). Tamén que non se ofreceron as mellores vivendas que ten a SAREB (as 4+17000 previstas de Arqura Homes, destinadas a facer caixa.
En definitiva, fai falta unha medida complementaria necesaria: o Alugueiro Social Obrigatorio para grandes garfos aplicada con éxito en Cataluña para poder enfrontar a emerxencia habitacional e os desafiuzamentos, e avanzar nos seguintes aspectos:
–A cesión obrigatoria das vivendas baleiras da banca rescatada debedora de préstamos e avais públicos; e programas con propietarios particulares para promover a cesión a concellos dando garantías-
–O aumento de chan para reserva de vivendas de protección social (do 40% ao 50% da edificabilidade en nova urbanización e o 50% no chan urbanizado para actuacións de reforma ou renovación da urbanización).
-Estender e profundar o dereito de tenteo e retracto, xa publicado nalgunhas Comunidades Autónomas, como a Valenciana.
5. – Sinhogarismo. – Tal e como aseveran os relatores de Nacións Unidas no seu informe «a falta de resposta por parte do Estado ás solicitudes de asistencia para superar a exposición á falta de vivenda e a condicións de vida inhumanas pode constituír un trato cruel, degradante e inhumano, en violación do artigo 7 do PIDCP e o artigo 3 do Convenio Europeo de Derech90vos Humanos» (sic). A Lei non prevé ningún dereito efectivo para as persoas en situación de rúa, o que «viola a obrigación fundamental do Estado en virtude do dereito internacional dos dereitos humanos de «garantir a satisfacción de, polo menos, os niveis mínimos esenciais» (sic). O sinhogarismo supón un perigo especialmente grave para os dereitos á vida, á saúde e a integridade física e á seguridade da persoa, dereitos Fundamentais da nosa Constitución que continúan sen protección con esta Lei.
Se hoxe hai Lei de Vivenda é grazas ao esforzo titánico de miles de persoas que puxeron o seu corazón e o seu corpo desobedecendo leis inxustas para protexer ás súas veciñas e veciños do terror dos desafiuzamentos e os alugueiros abusivos. Aínda que sabiamos que non era a solución última ao enorme problema ao que nos enfrenamos, confiabamos en que esta Lei supuxese un gran avance no camiño cara ao dereito universal á vivenda, acabando co sufrimento e a angustia das persoas en situación de precariedade habitacional. Lamentablemente non é así.
A horas da súa aprobación, facemos un chamamento aos partidos do Bloque de Investidura a introducir nesta fase final da tramitación as medidas necesarias para que o dereito á vivenda fágase efectivo e a súa protección quede garantida xuridicamente.
Pero, o máis importante, é que haxa lei ou non haxa lei, os nosos colectivos e organizacións seguirán á fronte da loita polo dereito á vivenda. Por unha banda, presionaremos sen cesar para que se apliquen as pequenas medidas útiles que recolle a lei. Por outro, e moito máis importante, seguiremos organizando á poboación, á clase traballadora, á sociedade civil para defender algo que nunca se debería poñer en dúbida: que todo o mundo ten dereito a unha vivenda digna na que construír un proxecto de vida estable, sexa quen sexa e viva onde viva.
Madrid, 27 de abril de 2023
