A Lei de Vivenda, chega con case catro anos de atraso, é unha das grandes contas pendentes desta lexislatura e, nunha estratexia claramente electoralista, o xoves 13 de abril, o PSOE e Unidas Podemos chegaban a un acordo con ERC e EH Bildu para axilizar a súa tramitación de maneira urxente.
A falta dunha análise máis profunda sobre a totalidade da lei, sobre os temas que destapan máis preocupación, inclúe cuestións de interese como a non recualificación da vivenda de protección oficial (VPO) así como reservar a ela máis chan. Blindar a leis autonómicas para manter as súas competencias, como marcan os estatutos, en vivenda e consumo, definir a vivenda baleira, prohibir de maneira explícita (ata o de agora a Lei de Axuizamento Civil daba a pé a nefastas reinterpretacións xudiciais) os desafiuzamentos sen día e hora.
O máis celebrado está a ser a esperada regulación dos alugueiros e un mecanismo de mediación contra os desafiuzamentos que non acaba nin dá solucións ao problema. O texto inclúe, “un marco xurídico habilitante e seguro para que as institucións competentes en materia de vivenda poidan despregar, desenvolver e ampliar as políticas de vivenda necesarias mediante as súas capacidades e ferramentas propias”. Unha referencia clara á lexislación catalá, a máis avanzada do Estado en materia de vivenda e que se viu afectada por diversas sentenzas do Tribunal Constitucional, como a que tombou a lei catalá de regulación de alugueiros ou o actual ataque pendente de resolución, á lei 24/2015 e a súa ampliación 1/2022. Falta por ver como se traducirá isto á práctica con miles de familias catalás pendentes de solución para lograr alternativas ao seu desafiuzamento.
A regulación dos alugueiros afectará nas zonas declaradas tensionadas a grandes e pequenos propietarios, tanto para contratos vixentes como para novos contratos. Para os pequenos propietarios, esta limitación realizarase a través da indexación á renda anterior en vigor e, para os grandes, a través da aplicación de índice de contención de prezos. Esta declaración segue sendo decisión das Comunidades Autónomas e nalgúns casos dos concellos. Tras o acordo, bastará co cumprimento dun de dous criterios: que aumentase o prezo do alugueiro un 3% por encima do IPC no últimos cinco anos ou que o pago pola vivenda e as subministracións básicas supoñan máis do 30% do orzamento familiar.
Durante o 2023, seguirá vixente o tope do 2% no aumento de prezos na renovacións de contratos, incluído no escudo social. En 2024, o tope será do 3% e será a partir dese ano cando se aplicará un novo índice aínda non definido, pero que estará por baixo do IPC. O acordo rebaixa de dez a cinco os inmobles que debe ter un caseiro para ser declarado gran garfo e póidaselle aplicar a regulación específica para este tipo de propietarios.
Non se inclúe a prohibición dos desafiuzamentos de familias vulnerables sen alternativa habitacional nin a obrigación para grandes propietarios de ofrecer alugueiros sociais ás familias vulnerables para evitar o seu desafiuzamento, dúas demandas históricas da PAH que están recollidas na lei 24/2015 catalá. Unha Lei que en 2016 PSOE, desde a oposición, comprometeuse a estender en todo o estado, pero que foi imposible cedesen agora para incluílas na Lei Vivenda.
A maior novidade en tema de desafiuzamentos, é a prohibición explícita dos desafiuzamentos sen data e hora predeterminada, unha medida que rebaixará a angustia e indefensión das persoas en proceso de desafiuzamento. Inclúense novas prórrogas nos procedementos de desafiuzamento, así como unha mediación previa ao lanzamento e estipúlase o acceso obrigatorio aos procedementos de solución extraxudiciais para as persoas vulnerables. Segundo Pilar Vallugera ‘’os grandes propietarios non poderán desafiuzar sen que a administración teña coñecemento, cousa que agora está a pasar’’. A alternativa de vivenda en caso de efectuarse o desafiuzamento, cae sobre as comunidades autónomas que se poderán acoller ao Plan Estatal de Vivenda para facelo efectivo.
A PAH, que leva 13 anos traballando en medidas lexislativas que palien a emerxencia e garantan o dereito á vivenda (ILP Hipotecaria gañada e adulterada polo PP en 2013, Lei Vivenda PAH aprobada no Congreso en 2017 ou a rexistrada en setembro de 2021 mellorando a presente) lamenta que a futura lei segue sen acabar cos desafiuzamentos de persoas vulnerables que non teñen unha alternativa habitacional. ‘’Unicamente alonga os procesos de desaloxo ata os 2 anos −o cal se traduce en alongar a agonía para as familias afectadas− e só obriga aos propietarios para someterse a unha mediación, cuxa resolución non teñen por que respectar’’. É dicir: grandes posuidores, como bancos e fondos voitre, poderán seguir desafiuzando sen ningún tipo de obrigación ou penalización.
Así mesmo, preocupa que o novo acordo contemple o uso dos fondos do Plan Estatal de Vivenda para pagar os realoxamentos das familias desafiuzadas ou mesmo alugueiros sociais “bonificados”, o que á práctica ’’consistirá noutro novo traspaso de diñeiro público a mans de grandes posuidores, como bancos e fondos voitre, no canto de obrigalos a corresponsabilizarse da actual emerxencia habitacional e a mobilizar as súas vivendas baleiras’’.
Dende a PAH, tamén se denuncia que a lei non fai ningunha mención ao problema hipotecario, sobre todo tenendo en conta que o Euribor pechou o mes de marzo nun 3,67%, o que implica subidas de ata 300€ mensuais. ‘’Ata o de agora o goberno só ha tomado medidas cosméticas, como o mal chamado escudo social, ou ben a reedición do código de boas prácticas bancarias, cuxa adhesión por parte dos bancos nin sequera é obrigatoria e cuxos supostos de aplicación son irreais’’.
A lei non contempla a dación en pago, nin mecanismos de segunda oportunidade para a xente hipotecada. ‘’Se puxeron un tope á subida do alugueiro, por que non topar tamén as subidas das hipotecas esporeadas polo euribor que están a golpear a millóns de familias”.
Un dos grandes cabalos de batalla da PAH, é a obrigatoriedade, para grandes propietarios, de ofrecer alugueiro social ás familias que acrediten vulnerabilidade. ‘’O goberno e os partidos teñen que aceptar o feito de que neste país non hai vivenda pública e, por tanto, a Administración non ten alternativas para aquelas familias que, por unha razón ou outra non poidan procurarse unha vivenda’’.
“En definitiva, aínda que valoramos o feito de que por fin se estean dando pasos para aprobar unha lei que xa acumula uns atrasos insoportables debido á cerrazón de partidos como o PSOE, entendemos que as medidas recollidas no acordo anunciado por ERC e EH Bildu son manifestamente insuficientes. Cremos que aínda queda moita marxe de mellora para que a futura Lei de Vivenda sexa real e efectiva, e por iso esiximos a todos os partidos, que no seu día se comprometeron cos movementos sociais, a que negocien máis melloras antes de outorgar o seu voto favorable á Lei. Pola nosa banda, nos próximos días examinaremos detidamente as medidas do novo acordo e daremos a información necesaria para evitar que se engane á poboación con discursos triunfalistas que non teñen efecto real na vida da cidadanía.
